Berichten

Landschap in het Schwartzwald met kreeftvissers – Koekkoek

Barend Cornelis Koekkoek gaat ons vandaag het een en ander leren over de vorm van bomen. In 1841 schilderde deze meester het Landschap in het Schwartzwald met kreeftvissers. Het schilderij is 72,8 x 94,7 cm en hangt nu voor ons in het Dordrechts museum. Ook voor dit schilderij geldt dat je het heel mooi kan bekijken op hun website.

Barend Cornelis Koekkoek

Barend Cornelis Koekkoek

Bijna een kwart van het aardig grote schilderij wordt ingenomen door een prachtige oude eik. Natuurlijk hebben we veel lesstof over het schilderen (en sinds kort ook over het tekenen) van bomen. Maar laten we eens leren van Koekkoek, die werkelijk alle details van de boom heel rijk voor ons heeft uitgewerkt. We zullen de logische volgorde weer aanhouden, we gaan de boom behandelen in laagjes verf.

Heb jij al eens de gratis extra lessen bekeken? Als je de les de structuur van bomen – de gewone berk al eens bekeken hebt dan zal je de juiste manier van naar bomen kijken al eens doorgenomen hebben. Maar dat is een tekenoefening, hier zullen we kijken hoe we van tekening naar schilderij kunnen gaan.

De eerst laag is normaal gesproken dat wat een boom een boom maakt en geen struik, de stam. Voor stammen geldt altijd, dik onderaan, en dan langzaam dunner worden. Sommige boomsoorten hebben een kruin, een plek bovenaan de stam waar de stam zich splitst in een heel aantal takken. Kijk eens naar de vorm van de stam die Koekkoek hier weergegeven heeft. De boom staat schuin, jarenlang in de richting van de zon gegroeid. Hierdoor is de kruin heel mooi zichtbaar.

Aan de onderzijde van de stam aan de linkerkant is een enorme knoest zichtbaar, gevangen in het licht. Dit soort details maken een boom nog mooier. Kijk ook eens naar de kleur van de stam, de rijkdom aan verschillende bruin en groentinten maken het echt een levende boom. De bast is gevlekt, geribbeld en hier en daar vol met mos. Natuurlijk kost het meer tijd en moeite om zo gedetailleerd te schilderen. Maar wat een geweldig resultaat. De les? Wees niet te snel tevreden, kijk eens nadat je loof heb aangebracht of je ergens op je pallet een mooi groen kleurtje hebt die ook nog op de bast erbij kan om net dat realisme nog wat beter voor elkaar te krijgen.

Uiteraard zorgt het gebruik van licht en benadrukken van schaduw voor de ronde vormen en het driedimensionale effect. De boom heeft zware takken, sommige zonder loof. Door deze voor de boom langs te laten lopen en met een lichte kleur te accentueren verkrijgt Koekkoek nog meer diepte in zijn schilderij. Een boom groeit tenslotte alle kanten op.

Wat zo bijzonder aan deze boom is dat Koekkoek heeft getracht de achterkant van de boom te belichten, en de voorkant in zijn eigen schaduw te laten. Kijk eens naar het loof dat uitsteekt vlak onder de onderste dikke zijtak rechts. Dit heeft hij met bijna mintgroen opgezet. Het zonlicht komt zowat door de blaadjes heen, een zeer knap gebruik van kleur. De lagen die dichter bij de stam komen, meer naar het centrum van de boom heeft hij telkens donkerder gemaakt. In plaats van licht over donker heeft hij dit omgedraaid, en daarmee de achterzijde van de boom belicht. Dit is een heel mooie maar ook moeilijke techniek. Want na het afwerken van de bladeren is de tak eroverheen geschilderd.

Als je net leert schilderen is het verstandig eerst de stam en takken op te zetten en daarna de blaadjes aan te brengen. Dit geeft de boom een logische structuur en opbouw, en de juiste vorm. Koekkoek kon door zijn talent en oefening een structuur in zijn hoofd hebben die nog niet op het doek stond. Eerst loof, dan de juiste hoofdtak of zijtak eroverheen. Dat kan je ook eens proberen. Om dit te kunnen moet je eerst natuurlijk eerst de structuur van bomen doorgronden en goed kunnen tekenen. Dus, aan de slag, kijk goed naar deze prachtboom van Koekkoek en leer zo van de meester!

Er is nog veel te vertellen over de boom van Koekkoek, zoals het gebruik van oker voor de bladeren van de kruin, het wit dat takken naar voren uit laat steken, de geweldige gekrulde vorm van de takken en takjes, en het groen dat nergens hetzelfde is. En dan nog maar te zwijgen over de andere prachtige details, van kleine vogeltjes, hoog in de lucht, golfjes in het beekje, mensen, een karretje, de huisjes en de prachtige horizon met een laaghangende wolk die voor de berg hangt.

Ook zo’n zin om te schilderen? DVD 8 leert je blaadje voor blaadje een mooie boom te schilderen. Een langdurig maar mooi werkje. We komen vast nog eens terug bij Koekkoek. Zijn kunde en meesterschap is een inspirerend voorbeeld.

Voor nu, veel schilderplezier!

Het team van Onlinelerenschilderen.nl

Landschap met stenen brug – Rembrandt (deel 3)

Het derde en laatste stukje dat we voorlopig schrijven over dit meesterwerk van Rembrandt. Dit keer een paar woorden over de details die de schilderijen van Rembrandt zo mooi en interessant maken.

We beginnen weer links op het paneel. Op het weggetje rijdt een koets. Omdat de koets slecht te zien is, in het donker zijn er een paar details die je meteen doen beseffen dat het een koets is. Kijk eens naar de schaduw en vorm van de bodem aan de achterzijde van de koets. Ook de wielen die mooi in perspectief zijn, en de strakke spaken zijn goed herkenbare afgebakende vormen. Landschap met stenen brug - Rembrandt

De strakke lijn vormt een mooi contrast met de losse vloeiende vormen van de natuur. Daardoor valt de koets op, het is een vorm die door mensen gemaakt is. En dat terwijl de contrasten in de kleuren minimaal zijn en de koets helemaal in het donker staat. Daarom is het ook zo van belang om de natuur in je landschap zo los en grillig mogelijk te schilderen. Stammen en struiken zijn nooit recht. Dus zelfs met minimale kleurverschillen kan zo een door mensen gemaakte vorm duidelijk herkenbaar zijn.

De koets rijdt af op een man. Deze figuur staat tegen de wind in gebogen. Dat is ook zo’n detail waar over nagedacht is. De pose van de figuur moet in overeenstemming zijn met het thema van het schilderij. Ditzelfde principe geldt voor de mannen die de boot voortduwen. Maar weer terug naar de man die voor de koets gaat langslopen. Met een enkele beweging van zijn penseel strijkt de meester een lichtstraal op de rug en achterhoofd van de man. Wij gewone stervelingen zullen daar wat meer bewegingen voor nodig hebben waarschijnlijk. Maar uiteraard, dit is te oefenen!

Er zijn verschillende hekwerken te zien op dit schilderij. Sommige netjes onderhouden, anderen half weggezakt. Vergelijk voor jezelf eens de verschillende vormen, en probeer deze eens in een landschap te gebruiken.

We hebben al eens opgemerkt dat de lichtval het schilderij zo speciaal maakt. Maar ook het water mag er zijn. Kijk eens naar de horizontale stroken, die ervoor zorgen dat het water “plat” is. De kleur is dankzij de wolken erg donker en dreigend. Toch is er nog een lichte spiegeling te zien, bij het bootje, en de onderzijde van de brug is goed zichtbaar. Onder het bruggetje door verlicht die ene zonnestraal ook het water, en daar zie je dat een hint van blauw.

Wat heb je allemaal geleerd van het observeren van de Meester, Rembrandt? Licht en donker, dat maakt dat je ogen getrokken worden naar de plek die de artiest wil. De vormen van door mensen gemaakte dingen zijn vaak strak en vallen daarom op in een landschap. De lucht kolkt door het gebruik van de drogekwastmethode. De horizon is soms dichtbij, soms ver weg, met verschillen in kleurgebruik, helder en vaag. De horizon hoeft niet altijd alleen uit een rij bomen te bestaan, maar ook de skyline van een dorp of stadje kan heel mooi zijn.

Details maken of breken een schilderij. Dus blijf oefenen, verrijk je composities met kleine details en blijf kijken naar hoe de grote meesters het ons hebben voorgedaan.

Veel schilderplezier,

Het team van Onlinelerenschilderen.nl

 

 

Landschap met stenen brug – Rembrandt (deel 2)

Deel 2 De horizon

De horizon van dit prachtige landschap bevindt zich op 1/4 van de hoogte van het paneel. Kijk eens mee van links naar rechts en ontdek details die je zelf kan toepassen om zo tot nog mooiere resultaten te komen.

Links op het tafereel staat een huis met wat bomen voor de horizon, dus we beginnen te kijken naast het huis, ter hoogte van de voorovergebogen man. Wat valt je op aan de horizon? Dat de bomen hier vrij dichtbij en daarom vrij groot zijn. Hierdoor zijn de bomen individueel zichtbaar, met een eigen hoogte, vorm en soms zelfs met stam.

Landschap met stenen brug - RembrandtZie je hoe door het licht de toppen van de bomen lichter zijn van kleur? Doordat de denkbeeldige lichtstraal van linksboven komt is iedere keer de bovenkant en de linkerkant van de boomkruinen met een wat lichtere kleur opgezet.

Hierdoor krijg je diepte in de horizon. De bomen krijgen een bolle vorm door de lichtval. En dat komt natuurlijk het realisme heel erg ten goede. Schilder dus je boom in de kleur zoals jij hem wilt, hou rekening met het feit dat het de horizon is, dus “ver” weg en dus doffer en vlakker van kleur dan een boom op de voorgrond. Nadat je de vorm hebt geschilderd en er tevreden mee bent gebruik je dezelfde kleur met een minimaal klein beetje licht erdoorheen, wit, geel of oker wellicht om lichtval en vorm aan te geven.

Rechts naast de boom in het midden die je aandacht naar zich toetrekt doordat Rembrandt deze met zeer lichte, bijna witte tinten heeft geschilderd, wordt de horizon een stuk donkerder. Hier ontwaren we een hooischuur met de kenmerkende uitstekende pilaren op de hoeken. Ook hier zijn er hoogteverschillen in de bomen die het een grillig en natuurlijk geheel maken.

Ter hoogte van de zeer dun geschilderde kerktoren verspringt de horizon. De achterste en meest rechtse bomenrij begint een stukje hoger, aan de rand van een met 1 penseelstreek opgezette wei. Zoom eens ver in op de voet van die bomenrij en kijk dan een een klein stukje naar beneden. Hier zie je een zowat doorzichtige koe en een paard. Dit is alleen zichtbaar voor de zeer oplettende kijker. Iets waartoe Rembrandt je altijd uitnodigt in zijn schilderijen. Kijk niet vluchtig maar neem de tijd en kijk naar alle details.

Hoe kan je de lessen van de horizon van de Meester zelf toepassen? Probeer om iedere boom apart weer te geven, met een eigen vorm, kleur en hoogte. Hoewel je met kleur diepte aangeeft en je de horizon meestal wat vlakker houdt, is het toch mogelijk om heel subtiel iedere boom zijn eigen identiteit te geven. Misschien kan jij je volgende schilderij ook een verspringende horizon geven, of details aanbrengen die zo dun zijn geschilderd dat alleen de zeer oplettende kijker ze ziet.

Denk er tijdens het schilderen over na, van welke kant komt het licht en hoe heeft dat effect op de kleur van de horizon. Verlevendig je horizon door huisjes, kerktorens, molens en andere bouwwerken er in op te nemen.

En vooral, blijf oefenen, dan leer je zeker schilderen als een meester.

Veel schilderplezier,

Het team van Onlinelerenschilderen.nl