Laten we eens iets proberen te leren van een van de grootste meesters, Rembrandt Harmensz. van Rijn. Omstreeks 1638 schilderde hij dit landschapje met olieverf op een paneel. Het meet 29,5×42,5cm en is daarmee een heel bescheiden schilderijtje.

In “Leer schilderen als een meester” maken we vaak gebruik van een paneeltje van 30×40, zo ongeveer dezelfde maat. Hoewel Rembrandt niet zo vaak landschapjes schilderde is hij bij uitstek een meester waar we heel veel van kunnen leren.

Bekijk zijn landschapje op de website van het Rijksmuseum en zoom in op de vele details. We gaan ze eens stuk voor stuk onder de loep nemen.

Wat als allereerste opvalt (hoe kan het ook anders) is de lichtstraal die in het midden van het paneel op de boom valt. Licht en donker en de juiste verhouding ertussen, geen schilder heeft dit zo tot kunst verheven als Rembrandt.

Deel 1 De lucht

De lucht is opgebouwd uit meerdere lagen, lichter aan de linkerkant, met een kolkende onweerswolk die van rechts het landschap bedreigd. Zoom eens in op de onweerswolk, begin bij de lichte boomtop en dan naar boven naar de uitloper van de donkere wolk. Zie je hoe de regen de wolk als het ware uitzakt? Hoe heeft de meester dit effect gecreëerd? Als je ver genoeg inzoomt zie je de afdruk van de haartjes van zijn kwast. Dit effect is waarschijnlijk verkregen door een vrij droge kwast te gebruiken.

De drogekwasttechniek zorgt voor een onregelmatig effect. Je kan zien hoe hij zelfs in de donkere onweerswolk lichtere onderlaag met geel en okertinten heeft laten doorschijnen. Omdat de verf niet overal pakt ontstaan de streepjes en door de draaiing van de pols krijg je de verschillende richtingen en het kolkende effect. De dikte van de haren doet vermoeden dat hij een varkensharen kwast heeft gebruikt.

Maar let eens op de wolk die achter de boom langs drijft. Hier zie je bijna geen afdrukken van haren. Dit kan verschillende redenen hebben. Een ander type kwast met zachtere haren zou kunnen. Toch zien we ook hier (en ook ik het kleine stukje “blauw” aan de linkerkant) kwastafdrukken.

Dat ze veel minder heftig aanwezig lijken heeft alles te maken met de geoefende handen van Rembrandt. De veel zachtere druk op het paneel zorgt ervoor dat de verf heel netjes een dun laagje vormt. Dit geeft een mooi effect, het zorgt ervoor dat je de wolk als veel verder weg ervaart. Oefen dit en wees er alert op, het is een absolute noodzaak voor onderlagen dat je geen kwastafdrukken ziet, want de vorm van de kwastafdruk gaat door de nieuwe lagen heen zichtbaar blijven.

De techniek die Rembrandt hier gebruikt om zijn wolken te schilderen wordt al in de eerste lessen van onze cursus aangeleerd. Eerst met eenvoudige kleuren, zomerse luchten met witte wolkjes maar al snel komen daar meer kleuren bij. De drogekwasttechniek gebruiken we al in les 2 om de bomen te schilderen en komt hierna vaak terug.

De lucht die Rembrandt hier geschilderd heeft is dus met flink wat oefenen toch echt schilderbaar voor ons gewone stervelingen. Alhoewel, het blijft natuurlijk Rembrandt…

Er valt nog veel te zeggen over luchten, daar zullen we nog vaak over schrijven. Wat betreft de donkere horizon, de details van het licht op de boom en de details van de roeiers, de hooischuur, de koe en haar drijver, dat behandelen we binnenkort. Dit was in ieder geval deel 1. Ook zo’n zin om een mooie lucht te schilderen? Aan de slag dan!

Voor nu, veel schilderplezier,

Het team van Onlinelerenschilderen.nl