Berichten

Landschap in het Schwartzwald met kreeftvissers – Koekkoek

Barend Cornelis Koekkoek gaat ons vandaag het een en ander leren over de vorm van bomen. In 1841 schilderde deze meester het Landschap in het Schwartzwald met kreeftvissers. Het schilderij is 72,8 x 94,7 cm en hangt nu voor ons in het Dordrechts museum. Ook voor dit schilderij geldt dat je het heel mooi kan bekijken op hun website.

Barend Cornelis Koekkoek

Barend Cornelis Koekkoek

Bijna een kwart van het aardig grote schilderij wordt ingenomen door een prachtige oude eik. Natuurlijk hebben we veel lesstof over het schilderen (en sinds kort ook over het tekenen) van bomen. Maar laten we eens leren van Koekkoek, die werkelijk alle details van de boom heel rijk voor ons heeft uitgewerkt. We zullen de logische volgorde weer aanhouden, we gaan de boom behandelen in laagjes verf.

Heb jij al eens de gratis extra lessen bekeken? Als je de les de structuur van bomen – de gewone berk al eens bekeken hebt dan zal je de juiste manier van naar bomen kijken al eens doorgenomen hebben. Maar dat is een tekenoefening, hier zullen we kijken hoe we van tekening naar schilderij kunnen gaan.

De eerst laag is normaal gesproken dat wat een boom een boom maakt en geen struik, de stam. Voor stammen geldt altijd, dik onderaan, en dan langzaam dunner worden. Sommige boomsoorten hebben een kruin, een plek bovenaan de stam waar de stam zich splitst in een heel aantal takken. Kijk eens naar de vorm van de stam die Koekkoek hier weergegeven heeft. De boom staat schuin, jarenlang in de richting van de zon gegroeid. Hierdoor is de kruin heel mooi zichtbaar.

Aan de onderzijde van de stam aan de linkerkant is een enorme knoest zichtbaar, gevangen in het licht. Dit soort details maken een boom nog mooier. Kijk ook eens naar de kleur van de stam, de rijkdom aan verschillende bruin en groentinten maken het echt een levende boom. De bast is gevlekt, geribbeld en hier en daar vol met mos. Natuurlijk kost het meer tijd en moeite om zo gedetailleerd te schilderen. Maar wat een geweldig resultaat. De les? Wees niet te snel tevreden, kijk eens nadat je loof heb aangebracht of je ergens op je pallet een mooi groen kleurtje hebt die ook nog op de bast erbij kan om net dat realisme nog wat beter voor elkaar te krijgen.

Uiteraard zorgt het gebruik van licht en benadrukken van schaduw voor de ronde vormen en het driedimensionale effect. De boom heeft zware takken, sommige zonder loof. Door deze voor de boom langs te laten lopen en met een lichte kleur te accentueren verkrijgt Koekkoek nog meer diepte in zijn schilderij. Een boom groeit tenslotte alle kanten op.

Wat zo bijzonder aan deze boom is dat Koekkoek heeft getracht de achterkant van de boom te belichten, en de voorkant in zijn eigen schaduw te laten. Kijk eens naar het loof dat uitsteekt vlak onder de onderste dikke zijtak rechts. Dit heeft hij met bijna mintgroen opgezet. Het zonlicht komt zowat door de blaadjes heen, een zeer knap gebruik van kleur. De lagen die dichter bij de stam komen, meer naar het centrum van de boom heeft hij telkens donkerder gemaakt. In plaats van licht over donker heeft hij dit omgedraaid, en daarmee de achterzijde van de boom belicht. Dit is een heel mooie maar ook moeilijke techniek. Want na het afwerken van de bladeren is de tak eroverheen geschilderd.

Als je net leert schilderen is het verstandig eerst de stam en takken op te zetten en daarna de blaadjes aan te brengen. Dit geeft de boom een logische structuur en opbouw, en de juiste vorm. Koekkoek kon door zijn talent en oefening een structuur in zijn hoofd hebben die nog niet op het doek stond. Eerst loof, dan de juiste hoofdtak of zijtak eroverheen. Dat kan je ook eens proberen. Om dit te kunnen moet je eerst natuurlijk eerst de structuur van bomen doorgronden en goed kunnen tekenen. Dus, aan de slag, kijk goed naar deze prachtboom van Koekkoek en leer zo van de meester!

Er is nog veel te vertellen over de boom van Koekkoek, zoals het gebruik van oker voor de bladeren van de kruin, het wit dat takken naar voren uit laat steken, de geweldige gekrulde vorm van de takken en takjes, en het groen dat nergens hetzelfde is. En dan nog maar te zwijgen over de andere prachtige details, van kleine vogeltjes, hoog in de lucht, golfjes in het beekje, mensen, een karretje, de huisjes en de prachtige horizon met een laaghangende wolk die voor de berg hangt.

Ook zo’n zin om te schilderen? DVD 8 leert je blaadje voor blaadje een mooie boom te schilderen. Een langdurig maar mooi werkje. We komen vast nog eens terug bij Koekkoek. Zijn kunde en meesterschap is een inspirerend voorbeeld.

Voor nu, veel schilderplezier!

Het team van Onlinelerenschilderen.nl

Landschap met stenen brug – Rembrandt (deel 2)

Deel 2 De horizon

De horizon van dit prachtige landschap bevindt zich op 1/4 van de hoogte van het paneel. Kijk eens mee van links naar rechts en ontdek details die je zelf kan toepassen om zo tot nog mooiere resultaten te komen.

Links op het tafereel staat een huis met wat bomen voor de horizon, dus we beginnen te kijken naast het huis, ter hoogte van de voorovergebogen man. Wat valt je op aan de horizon? Dat de bomen hier vrij dichtbij en daarom vrij groot zijn. Hierdoor zijn de bomen individueel zichtbaar, met een eigen hoogte, vorm en soms zelfs met stam.

Landschap met stenen brug - RembrandtZie je hoe door het licht de toppen van de bomen lichter zijn van kleur? Doordat de denkbeeldige lichtstraal van linksboven komt is iedere keer de bovenkant en de linkerkant van de boomkruinen met een wat lichtere kleur opgezet.

Hierdoor krijg je diepte in de horizon. De bomen krijgen een bolle vorm door de lichtval. En dat komt natuurlijk het realisme heel erg ten goede. Schilder dus je boom in de kleur zoals jij hem wilt, hou rekening met het feit dat het de horizon is, dus “ver” weg en dus doffer en vlakker van kleur dan een boom op de voorgrond. Nadat je de vorm hebt geschilderd en er tevreden mee bent gebruik je dezelfde kleur met een minimaal klein beetje licht erdoorheen, wit, geel of oker wellicht om lichtval en vorm aan te geven.

Rechts naast de boom in het midden die je aandacht naar zich toetrekt doordat Rembrandt deze met zeer lichte, bijna witte tinten heeft geschilderd, wordt de horizon een stuk donkerder. Hier ontwaren we een hooischuur met de kenmerkende uitstekende pilaren op de hoeken. Ook hier zijn er hoogteverschillen in de bomen die het een grillig en natuurlijk geheel maken.

Ter hoogte van de zeer dun geschilderde kerktoren verspringt de horizon. De achterste en meest rechtse bomenrij begint een stukje hoger, aan de rand van een met 1 penseelstreek opgezette wei. Zoom eens ver in op de voet van die bomenrij en kijk dan een een klein stukje naar beneden. Hier zie je een zowat doorzichtige koe en een paard. Dit is alleen zichtbaar voor de zeer oplettende kijker. Iets waartoe Rembrandt je altijd uitnodigt in zijn schilderijen. Kijk niet vluchtig maar neem de tijd en kijk naar alle details.

Hoe kan je de lessen van de horizon van de Meester zelf toepassen? Probeer om iedere boom apart weer te geven, met een eigen vorm, kleur en hoogte. Hoewel je met kleur diepte aangeeft en je de horizon meestal wat vlakker houdt, is het toch mogelijk om heel subtiel iedere boom zijn eigen identiteit te geven. Misschien kan jij je volgende schilderij ook een verspringende horizon geven, of details aanbrengen die zo dun zijn geschilderd dat alleen de zeer oplettende kijker ze ziet.

Denk er tijdens het schilderen over na, van welke kant komt het licht en hoe heeft dat effect op de kleur van de horizon. Verlevendig je horizon door huisjes, kerktorens, molens en andere bouwwerken er in op te nemen.

En vooral, blijf oefenen, dan leer je zeker schilderen als een meester.

Veel schilderplezier,

Het team van Onlinelerenschilderen.nl

Landschap met stenen brug – Rembrandt (deel 1)

Laten we eens iets proberen te leren van een van de grootste meesters, Rembrandt Harmensz. van Rijn. Omstreeks 1638 schilderde hij dit landschapje met olieverf op een paneel. Het meet 29,5×42,5cm en is daarmee een heel bescheiden schilderijtje.

In “Leer schilderen als een meester” maken we vaak gebruik van een paneeltje van 30×40, zo ongeveer dezelfde maat. Hoewel Rembrandt niet zo vaak landschapjes schilderde is hij bij uitstek een meester waar we heel veel van kunnen leren.

Bekijk zijn landschapje op de website van het Rijksmuseum en zoom in op de vele details. We gaan ze eens stuk voor stuk onder de loep nemen.

Wat als allereerste opvalt (hoe kan het ook anders) is de lichtstraal die in het midden van het paneel op de boom valt. Licht en donker en de juiste verhouding ertussen, geen schilder heeft dit zo tot kunst verheven als Rembrandt.

Deel 1 De lucht

Landschap met stenen brug - Rembrandt

De lucht is opgebouwd uit meerdere lagen, lichter aan de linkerkant, met een kolkende onweerswolk die van rechts het landschap bedreigd. Zoom eens in op de onweerswolk, begin bij de lichte boomtop en dan naar boven naar de uitloper van de donkere wolk. Zie je hoe de regen de wolk als het ware uitzakt? Hoe heeft de meester dit effect gecreëerd? Als je ver genoeg inzoomt zie je de afdruk van de haartjes van zijn kwast. Dit effect is waarschijnlijk verkregen door een vrij droge kwast te gebruiken.

De drogekwasttechniek zorgt voor een onregelmatig effect. Je kan zien hoe hij zelfs in de donkere onweerswolk lichtere onderlaag met geel en okertinten heeft laten doorschijnen. Omdat de verf niet overal pakt ontstaan de streepjes en door de draaiing van de pols krijg je de verschillende richtingen en het kolkende effect. De dikte van de haren doet vermoeden dat hij een varkensharen kwast heeft gebruikt.

Maar let eens op de wolk die achter de boom langs drijft. Hier zie je bijna geen afdrukken van haren. Dit kan verschillende redenen hebben. Een ander type kwast met zachtere haren zou kunnen. Toch zien we ook hier (en ook ik het kleine stukje “blauw” aan de linkerkant) kwastafdrukken.

Dat ze veel minder heftig aanwezig lijken heeft alles te maken met de geoefende handen van Rembrandt. De veel zachtere druk op het paneel zorgt ervoor dat de verf heel netjes een dun laagje vormt. Dit geeft een mooi effect, het zorgt ervoor dat je de wolk als veel verder weg ervaart. Oefen dit en wees er alert op, het is een absolute noodzaak voor onderlagen dat je geen kwastafdrukken ziet, want de vorm van de kwastafdruk gaat door de nieuwe lagen heen zichtbaar blijven.

De techniek die Rembrandt hier gebruikt om zijn wolken te schilderen wordt al in de eerste lessen van onze cursus aangeleerd. Eerst met eenvoudige kleuren, zomerse luchten met witte wolkjes maar al snel komen daar meer kleuren bij. De drogekwasttechniek gebruiken we al in les 2 om de bomen te schilderen en komt hierna vaak terug.

De lucht die Rembrandt hier geschilderd heeft is dus met flink wat oefenen toch echt schilderbaar voor ons gewone stervelingen. Alhoewel, het blijft natuurlijk Rembrandt…

Er valt nog veel te zeggen over luchten, daar zullen we nog vaak over schrijven. Wat betreft de donkere horizon, de details van het licht op de boom en de details van de roeiers, de hooischuur, de koe en haar drijver, dat behandelen we binnenkort. Dit was in ieder geval deel 1. Ook zo’n zin om een mooie lucht te schilderen? Aan de slag dan!

Voor nu, veel schilderplezier,

Het team van Onlinelerenschilderen.nl

IJsvermaak – Hendrick Averkamp

WinterlandschapGisteren is de eerste marathon op natuurijs verreden. Winter en schaatskriebels, ze horen onlosmakelijk bij Nederland! En dat komt omdat wij Hollanders het al eeuwen met de paplepel ingegoten krijgen.

In het Mauritshuis vinden we IJsvermaak, een schilderij van 36x71cm, geschilderd met olieverf op een paneel. Hendrick Averkamp schilderde het rond 1610. Je kan een hoge resolutieafbeelding vinden op de website van het Mauritshuis. Neem eens de tijd om er naar te kijken en zoom eens in op de volgende details:

Eerst linksonderin op de stam van de boom vinden we het monogram van de meester zelf: HA. Heb jij al een eigen signatuur bedacht? Het is altijd een mooi moment om je eigen naam, logo of handtekening te plaatsen op een voltooid werk. Misschien is het wel iets voor jouw schilderij om op deze manier creatief te zijn met signeren.

Laat je ogen eens langs de stam omhoog gaan. Hier zien we hoe dun Averkamp soms zijn verf aanbracht. De dakrand van het huisje achter de boom schijnt door de stam heen. Wat leren we hiervan? Dun schilderen werkt het beste. Hoe dikker de verflaag hoe stroperiger het wordt. Heb je iets te dik opgezet? Twijfel niet, pak een schildersmesje, schraap wat weg en zet het opnieuw op. Dat kan soms sneller zijn dan te proberen om een kleur op je doek te mengen.

In de boom zitten een paar eksters nieuwsgierig te kijken naar die malle schaatsers. Averkamp gebruikt wel 2 (!) kleuren hiervoor, met een eenvoudige vorm donker opzetten, daarna een wit buikje schilderen… Een detail dat jij ook kan gebruiken in bijvoorbeeld les 19, 22 of 28. Binnenkort komt er een gratis lessenserie waarin we onder andere vogels zullen behandelen. Maar een meester observeren is nog altijd de beste leerschool.

Dit schilderij staat bol van de verhalen, mensen die door het ijs zakken, blote damesbillen, ijshockey met een hond, en hier en daar losliggende schoenen en kledingstukken.

Maar wat verheft dit schilderij nu? De mensen die lijken te leven? Kijk eens naar het kleurgebruik, de lucht die ijzige kou uitdrukt. Herken je die lucht? Maak eens een foto buiten als de vrieskou in de lucht zit. En probeer eens die kleuren te gebruiken voor de lucht van je schilderij, het zal direct invloed hebben op het gevoel van je creatie.

Nog een prachtig detail is de in okertinten geschilderde horizon. Zo zacht qua kleur, en toch een echte toevoeging. Probeer dit ook bij jouw schilderijen, geen statische bomenrij, maar een horizon die iets dichterbij ligt, met vormverschillen in de bomen, en de silhouetten van een stadje of dorp.

Natuurlijk zijn er nog veel meer details. Ga ernaar op zoek. Vraag jezelf af, welke vorm penseel heeft Hendrick Averkamp hiervoor gebruikt? En welke kleuren zou ik moeten mengen om die tint te krijgen?

Observeer, en leer schilderen als een meester.

Veel schilderplezier,

Het team van Onlinelerenschilderen.nl